سرطان چشم
سرطان چشم یکی از انواع نادر سرطان است. این نوع می‌تواند به دلیل رشد غیرعادی طیف زیادی از سلول‌ها باشد، پس این نوع سرطان در انسان انواع گوناگونی دارد. در مجموع به هر نوع سرطانی که منشأ رشد آن از قسمت چشم باشد، سرطان چشم گفته می‌شود. رایج‌ترین شکل این نوع سرطان، ملانوم است. این مشکل تا حد بسیاری قابل درمان بوده و نرخ بقای ۵ ساله‌ی بسیار بالایی دارد. سرطان مشکلی پیچیده است که همواره با انسان همراه بوده است.
این مشکل می‌تواند در قسمت‌های گوناگون بدن ایجاد شود و چشم نیز یکی از این بخش‌هاست. باید گفت که این نوع از سرطان یعنی چشم خوشبختانه بیماری نادری است. سرطان چشم نیز همچون سایر انواع سرطان می‌تواند از گونه اولیه یا ثانویه باشد. نوع اولیه که کمتر رخ می‌دهد است از چشم شروع شده و چشم یا پوست پیرامون آن را درگیر میکند. در مقابل نوع ثانویه که رایج‌تر است، از بخش‌های دیگر بدن همچون سینه یا شش به چشم منتقل می‌شود.
در ادامه همین مقاله با سرطان چشم، گونه‌های آن و نشانه آن بیشتر آشنا می‌شویم.
سرطان چشم مشکلی نادر از مشکلات چشم است که قسمت‌های بیرونی چشم همچون پلک ها را ممکن است درگیر کند. سرطان چشمی که از داخل چشم شروع می‌شود را درون چشمی می‌گویند. رایج‌ترین سرطانهای داخل چشمی در بزرگسالان ملانوما و لنفوم هستند و رتینوبلاستوما مرسوم‌ترین نوع این بیماری در افراد با سن پایین‌تر و کودکان است که از بخش سلولهای شبکیه آغاز می‌شود.
علائم سرطان چشم چیست؟
به نقل از منابع معتبر و گفته پزشکان علائم و نشانه‌های این مریضی در هر شخصی بسته به نوع سرطان تفاوت می‌کنند اما در مجموع نشانه‌های شایع نخستین این سرطان شامل موارد زیر می‌شوند:
- قرمز شدن و درد چشم
- تاری دید یک چشمی
- از دست دادن ناگهانی بینایی
- تغییر رنگ عنبیه
- از دست دادن بینایی محیطی
- برآمده شدن چشمها
- ایجاد لکه‌های شناور در میدان چشم
- تغییر حرکت چشم
- ایجاد لکه تاریک روی عنبیه
- تغییر اندازه مردمک چشم
سرخی و درد چشم، تغییر رنگ، تغییر سایز عنبیه، ایجاد برآمدگی در چشم، از دست دادن بینایی به شکل کامل یا جزئی می‌توانند از نشانه‌های سرطان چشم است.
انواع سرطان چشم
سرطان چشم از سرطانهای نادر است که همانطور که ذکر شد احتمال ابتلا به آن بسیار پایین است. به علاوه اینکه سرطان چشم در کودکان و بزرگسالان با یکدیگر تفاوت دارد. اولین سرطان چشم رایج در افراد خردسال سرطان رتینوبلاستوما است که از سرطان اولیه به حساب می‌آید و رتبه دوم این مریضی در افراد خردسال به مدولواپیتلیوما می رسد که هر کدام از موارد یاد شده از انواع نادر سرطان هستند، ولی هنگامی از این بیماری در بزرگسالان سخن به میام می‌آید مرسوم‌ترین نوع آن یعنی ملانوما مورد توجه واثع می شود. به طور کلی انواع سرطان چشم شامل موارد زیر می شود:
لنفوم داخل چشمی
لنفوم، نوعی سرطانی است که از سلول هایی با اسم لنفوسیت آغاز می شود. به لنفومی که در درون چشم به وجود می آید لنفوم درون چشمی اولیه گفته می شود که دومین تومور رایج بدخیم درون چشم است. این نوع از سرطان شبکیه و زجاجیه را درگیر می کند. حدقه چشم، پلک، غدد اشکی نیز احتمال دارد به لنفوم مبتلا شوند. در 80 درصد مبتلایان به این نوع، هر دو چشم درگیر شده و احتمال دارد مغز نیز درگیر شود.
تومور ملتحمه
ملتحمه، لایه شفاف محافظ در درون پلک و بر روی سفیدی چشم است و مخاط لازم را جهت محافظت سطح چشم را تولید می کند. احتمال دارد همه بافت ملتحمه مبتلا به سرطان شوند. این تومورها، نوعی ضایع گوشتی هستند که در بخش ملتحمه ساخته می شوند و بر 2 نوع خوش خیم و بد خیم هستند که نوع آن ها بسته به سن، شرایط سیستم دفاعی بدن و… فرق می کند.
تومورهای ملتحمه به 4 صورت چشمها را درگیر می کنند و سبب کاهش دید می شوند. تومور ملتحمه رشد کم کم دارد و به طور معمول متاستاز نمی دهد و نیاز نیست جهت درمان بایستی به شکل کامل تومور برداشته شود تا مریضی مجدد عود نکند. ملانوم بدخیم نیز نادر است.
رتینوبلاستوما
رتینوبلاستوما یا گلیومای شبکیه‌ای از سرطانهای نادر چشمی در افراد خدرسال زیر 5 سال است. در حالتی که بیماری پیشرفت نماید احتمال دارد هر 2 چشم نیز مبتلا شوند. سفید شدن مردمک اولین علامت وجود این بیماری است. دلیل یک سوم ابتلاها ژنتیکی و ارثی بوده و به شکل ارثی به افراد با سن پایین منتقل شده و هر 2 چشم را درگیر می کند. شکل دیگر ابتلا به شکل غیر ارثی است که اغلب یک چشم درگیر شده، ولی احتمال مبتلا شدن هر 2 چشم نیز وجود دارد.
سرطان چشم بدخیم
هرچند این بیماری، نادر است، اما بعضی اوقات تومورها بدخیم بوده و سبب ایجاد این سرطان، از نوع بدخیم می شوند. به طور معمول نوع بدخیم از یک خال کوچک شروع می شود و آرام آرام پیشروی می کند. به همین علت پیشنهاد می گردد با دیدن نشانه‌های این بیماری سریعا به چشم پزشک مراجعه نمایید. نشانه‌های سرطان چشم بدخیم شامل موارد زیر است:
- برق زدن نور در چشم
- مشکلات بینایی و کاهش دید
- گلوکوم
سرطان چشم در کودکان
2 شکل شایع سرطان چشم در کودکان وجود دارد که در این بخش به معرفی آن‌ها می پردازیم:
رتینوبلاستوما
نوع رتینوبلاستوما این بیماری اغلب کودکان زیر پنج سال را درگیر کرده و از قسمت شبکیه آغاز می‌شود، البته رتینوبلاستوما خوش خیم است و درصد بهبودی آن چیزی در حدود ۹۰ درصد است یعنی از هر 10 نفری که به رتینوبلاستوما مبتلا شده 9 نفر آن‌ها بهبود پیدا می‌کنند.
مدولواپی تلیوما
نوع دیگر بسیار نادر سرطان چشم در افراد خردسال مدولواپی تلیوما است که در افراد زیر ۱۰ سال مشاهده می‌شود و از بخش مژگانی با علائم زیر شروع می‌شود: درد در اطراف چشمها – تغییرات در بینایی – بیرون زدن چشم
نحوه درمان این بیماری جراحی در کودکان است.
سرطان چشم در نوجوانان
رتینوبلاستوما نوعی از سرطان چشم در نوجوانان نیز به حساب می‌آید که از شبکیه شروع شده و می‌تواند تنها 1 چشم یا هر 2 چشم را درگیر نماید. این نوع نادر بوده و تنها ۳ درصد سرطانهای شایع در نوجوانان را شامل می‌شود.
سرطان چشم در بزرگسالان
ملانوما رایج‌ترین نوع این مریضی در بزرگسالان است که نوعی مشکل در سلول پوستی است که ملانوم درون چشم را تولید می کنند و می سازند. ملانومای چشم از بخشی از چشم آغاز شده که قابل دیدن نبوده و به همین دلیل که نشانه اولیه ندارد، به طور معمول دیرتر تشخیص داده می شود. این مریضی در بزرگسالان احتمال دارد هر بخشی از چشم را درگیر کند، ولی عنبیه و مژه از رایج‌ترین بخش‌های چشمی درگیر این بیماری به شمار می روند. احتمال مبتلا شدن به این نوع در بزرگسالان با بالا رفتن سن بیشتر می گردد.
دلایل ابتلا به سرطان چشم چیست؟
دلایل اصلی ابتلا به سرطان چشم، به شکل دقیق مشخص نیست، ولی این موارد را می توان از عوامل خطر آن دانست:
- سن (با بالا رفتن سن، احتمال مبتلا شدن به این بیماری بیشتر می‌شود)
- خال
- نژاد
- رنگ چشم و رنگ پوست
- سندروم سرطان ارثی
- آفتاب گرفتن
- تابش نور خورشید
- تابش ماوراء بنفش (UV)
سرطان چشم و موبایل
نور آبی تولید شده از صفحه گوشی می‌تواند سلامتی چشم را به خطر اندازد. سردرد، نزدیک بینی و خشکی چشم از جمله عوارض مشاهده طولانی مدت صفحه گوشی و کار طولانی با گوشی و کامپیوتر هستند که احتمال دارد ریسک ابتلا به سرطان را بیشتر نمایند. هنگامی که گوشی در زاویه نامناسبی با چشم به مدت طولانی استفاده گردد سبب می گردد که ماهیچه چشم نتواند در فاصله‌های گوناگون متمرکز شود و در بلند مدت سبب تشدید تاربینی می گردد.
تشخیص سرطان چشم
تشخیص این بیماری به محل ایجاد و رشد غیر طبیعی سلول بستگی دارد. در مجموع چشم از ۳ قسمت اصلی تشکیل شده است، کره چشم، مدار و بخش‌های آدنکس. در ادامه توضیح می‌دهیم که هر کدام شامل چه قسمت‌هایی هستند:
کره چشم: کره چشم اغلب ترکیباتی ژله‌ای به اسم زجاجیه دارد. کره چشم از ۳ لایه تشکیل شده است که صلبیه، یووه و شبکیه است.
مدار: مدار چشم بافت‌هایی است که پیرامون کره چشم را فرا می گیرند.
ساختارهای آدنکس: غدد اشکی، پلک‌ها و دیگر بخش‌های مرتبط با چشم ساختار آدنکس گفته می شوند.
در حالتی که پزشک نسبت به سرطان چشم مشکوک شود، قسمت خارجی چشم را مشاهده می کند و پس از آن با تجهیزات ویژه درون چشمها را بررسی خواهد نمود. اگر شرایط چشمها مشکوک باشد و تشخیص دقیقی به دست نیاید پزشک راه‌های دیگر را تجویز می کند.
در حالتی که بافت مشکوک به سرطان وجود داشته باشد، احتمال دارد پزشک جهت تشخیص بیوپسی انجام داده و نمونه را به آزمایشگاه بفرستد. از دیگر راه‌های تشخیصی انواع سرطان چشم به اشعه ایکس و سی تی اسکن می توان اشاره کرد. به طور معمول سی تی اسکن زمانی تجویز می شود که سرطان چشم به شکل قطع تشخیص داده شده باشد. با استفاده نمودن از نتایج اشعه ایکس پزشک متوجه می شود که آیا سرطان به دیگر بخش‌های بدن شیوع پیدا کرده یا خیر.
جهت تشخیص سرطان چشم بایستی به یک متخصص چشم پزشک مراجعه نمایید. آن ها احتمال دارد راه‌های گوناگونی را جهت دیگر بیماری‌‌های چشمی مرسوم‌تر، پیش از رسیدن به تشخیص سرطان انجام دهند.
معاینه چشم
در معاینه، انکولوژیست چشم شما را از نزدیک معاینه کرده و به دنبال نشانه‌های سرطان می گردد. آن‌ها احتمال دارد به دنبال لکه‌های مخصوص و رگ‌های خونی دارای تورم باشند. به علاوه احتمال دارد که حرکت چشم نیز را بررسی نمایند. احتمال دارد از تجهیزات خاصی استفاده کنند تا ساختارهای چشم را ببینند.
افتالموسکوپ: افتالموسکوپ یک وسیله دستی است که دارای یک عدسی و نور چندگانه است. این وسیله به پزشک اجازه می دهد تا ساختارهای پشت کره چشم مثل شبکیه چشم را معاینه نماید.
چراغ چاک دار: این دستگاه از یک منبع نور و لنزهای خاص همچون میکروسکوپ جهت دیدن نماهای دقیق از جلو و پشت چشم استفاده می نماید.
تصویربرداری
راه‌های تصویربرداری و اطلاعات معاینه جهت تشخیص سرطان چشم کافی است. راه‌های مرسوم تصویربرداری عبارتند از:
اولتراسوند: سونوگرافی از امواج صوتی جهت ساخت تصویر از درون کره چشم استفاده می کند. سونوگرافی سایز تومور و محل آن را نمایش می دهد.
آنژیوگرافی فلورسین: در این روش، پزشک رنگی را به جریان خون تزریق کرده که سبب می‌گردد رگ خونی در زمان تصویربرداری دقیق‌تر نشان داده شود. زمانی که رنگ تزریق شده به بدن به چشم رسید، پزشک از دوربین ویژه‌ای استفاده کرده که استفاده از آن نشان می‌دهد خون در چشم چگونه جریان دارد.
اگر پزشک مشکوک به گسترش سرطان باشد، احتمال دارد به راه‌های تصویربرداری احتیاج داشته باشید. تکنیک‌های تصویربرداری که می‌توانند بگویند که سرطان به قسمت‌های خارج از چشم سرایت کرده یا نه. این راه‌ها عبارتند از: سونوگرافی – اشعه ایکس قفسه سینه – سی تی اسکن – ام آر آی – اسکن PET
سرطان شبکیه
تومور شبکیه نوعی سرطان است که رشد سریعی دارد و در سلولهای شبکیه رشد می نماید. این نوع در کودکان زیر ۵ سال رایج‌تر است. هنگامی که سرطان به وجود می‌آید، به این معناست که سلولهای حساس به نور درگیر به عارضه سرطان هستند.
سرطان پلک
یکی از حساس‌ترین قسمت‌های پوست، پوست پلک چشم است. پلک‌ها در مقابل نور آفتاب آسیب پذیراند و به همین دلیل یکی از مستعد‌ترین بخش‌های پوست برای ایجاد سرطان شناخته می‌شوند. بیشتر سرطان ها و تومورهایی که در این قسمت از بدن ایجاد می شوند از گونه کارسینوم سلول بازال هستند. به طور معمول کارسینوم کند رشد کرده و تمایلی به سرایت به دیگر بخش‌های بدن ندارد.
بعضی اوقات کارسینوم سلول سنگفرشی روی پلک رشد می کند. توجه نمایید که سرطان پلک ملانوم بدخیم از کارسینوم سلول بازال تهاجمی‌تر است. ملانوم بدخیم می‌تواند در صورت پیشرفت کردن به سایر بخش‌های بدن و غدد لنفاوی سرایت نماید.
سرطان های ثانویه چشم
ریشه اصلی این سرطان‌ها، در چشم نبوده است. همان گونه که می دانید تومورهای سرطانی می‌توانند در بدن انسان حرکت نمایند و رشد را در دیگر بخش‌های بدن شروع نمایند. از این رو احتمال دارد فردی که سرطان ریه دارد این بیماری می‌تواند در دیگر بدن بخش‌های بدن از جمله چشم نفوذ نماید و به سرطان ثانویه چشم بیانجامد. این نوع از سرطان‌ها از نوع اصلی آن‌ها رایج‌تر هستند. اصلی‌ترین سرطان‌هایی که منجر به سرطان ثانویه چشم می شوند سرطان ریه و پستان هستند.
درمان سرطان چشم
برای تومورهای با رشد کم، احتمال دارد پزشک نظارت بر وضعیت را توصیه نماید به ویژه اگر خطرات و عوارض درمان بیشتر از مزایا آن باشد. مثلا، اگر درمان باعث کاهش بینایی گردد، احتمال دارد بخواهید درمان را به تعویق بیندازید.
پرتو درمانی: پرتو درمانی یکی از اصلی‌ترین راه‌های درمانی سرطان است. در پرتو درمانی خارجی، با استفاده از دستگاهی که بدن را لمس نمی‌‌کند، پرتو را به طرف تومور هدایت می کنند. به علاوه پرتو درمانی با پرتو پروتون یکی دیگر از راه‌ها است. پرتو درمانی با پروتون یک شکل مدرن‌تر از روش پرتو درمانی است که دوزهای دقیق از اشعه را به طرف تومور روانه می کند.
عمل جراحی: جراحی یکی از راه‌های درمانی جهت درمان سرطان چشم است، به خصوص برای تومورهای کوچک. این راه‌های جراحی پلک عبارتند از:
ایریدکتومی: در این عمل قسمتی از عنبیه فرد مبتلا از بین می رود. پزشکان به طور معمول از این روش جهت درمان ملانوم‌های کوچک استفاده می‌نمایند.
ایریدوسیکلکتومی: در این عمل قسمتی از عنبیه و جسم مژگانی فرد مبتلا از بین می‌‌رود. پزشکان به طور معمول از این روش جهت درمان ملانوم‌های کوچک استفاده می‌نمایند.
تخلیه چشم: در این عمل کره چشم فرد مبتلا به شکل کامل خارج می گردد. احتمال دارد برای تومورهای بزرگ یا هنگامی که هیچ راهی جهت حفظ بینایی وجود ندارد، به این عمل نیاز باشد.
لیزر درمانی: از لیزر جهت از بین بردن سرطان استفاده می‌کنند. در طول این روش، نور مادون قرمز گرما را بر تومور هدایت میکند و سلولهای سرطانی را از بین می‌برد.
شیمی درمانی: شیمی درمانی روش مرسومی برای سرطان چشم نیست، ولی اگر سرطان به درمان‌های دیگر پاسخ ندهد یا اگر به مناطق دیگر بدن سرایت کند، احتمال دارد پزشک آن را توصیه نماید.
سخن پایانی
در این مطلب در رابطه با سرطان چشم صحبت کردیم و سعی نمودیم اطلاعاتی جامع در مورد علائم، چگونگی ایجاد، راه‌های درمانی و دیگر موارد در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. امیدواریم با بالا بردن سطح اطلاعات پزشکی جامعه نقش کوچکی در سلامتی مردم عزیزمان داشته باشیم. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه شما می‌توانید با کارشناسان مربوطه کلینیک دکتر خوانساری در ارتباط باشید و راهنمایی های لازم برای درمان یا ویزیت و… را دریافت کنید.
